به گزارش سرویس علمی فرهنگی خبرگزاری «حوزه» در علوم اسلامی به ویژه در حوزه فقه و اصول نوآوریهای شگرف از سوی فرهیختگان و فرزانگان، جهت تکامل دانش و پیشرفت و گسترانیدن آن در عرصه‌های گوناگون، گام‌های ماندگار و ستودنی برداشته‌اند.
روند تاریخ علوم بشری همواره شاهد دگرگونی‌ها و نوآوری‌هایی در زمینه‌های: اقتصادی، اجتماعی، نظامی، سیاسی، فرهنگی و غیره بوده و هست. اندیشوران نوآور و نوآوران ژرف اندیش بسیاری، در این انقلاب‌ها و رستاخیزهای بزرگ بشری ایفای نقش نموده، هر یک به نوبه خود، نو به نو، سرفصل نوینی در ساخت اندیشه و مبادی و مسائل دانش‌ها گشوده و به ابتکارها و پردازش‌های نوین راهگشایی، دست یازیده‌اند.
مهم ترین مباحثی که در این اثر ارزشمند ازسوی مولف مورد بحث قرار گرفته به این شرح است.
1 ـ نوآوریهای علامه نایینی در اصول. در این قسمت، مؤلف محترم، تحت عنوان «نوآوریهای نایینی در دانش اصول» نخست فهرستی از مبتکران و نوآوران علم اصول قبل از شیخ مفید تا شیخ انصاری را یاد نموده، سپس به نقل تعریف جدید نایینی از علم اصول پرداخته که با این تعریف، قلمرو مسائل اصولی از علوم دیگر به شیوه‌های قانونمند، متمایز و جدا خواهد شد. «متمم جعل» تبیین گردیده و تعیین مفهومی و مصداقی «قضیه حقیقیه» به قدر کافی تشریح شده و این که چگونه علامه‌ی نایینی در گسترش و پرورش آنها در دانش اصول، ابتکار و نوآوری نموده سخن به میان آمده است. بحث «ترتب» ـ که یکی از مسائل بحث انگیز در علم اصول است ـ و جمعی آن را باطل و گروهی استوار نموده‌اند، علامه‌ی نایینی آن را پذیرفته و به شیوه‌ای ابتکاری به پردازش آن همت نهاده سپس به مفهوم و امکان ترتب از محورهای بحث ترتب اشاره و امر به مهم به هنگام نافرمانی امر اهمّ را ممکن دانسته و دلایل آن را بیان نموده است.
2 ـ نوآوریهای حضرت امام خمینی(ره)« خطاب‌های قانونی در اندیشه‌ی اصولی امام خمینی(ره) از جمله مباحث این مجموعه است. در آن، نوآوریهای حضرت امام(ره) در خطاب‌های قانونی گرد آمده و شهید مصطفی خمینی«ره» از آن به عنوان «اصل اصیل» یاد نموده است. تبیین و تشریح مفهوم خطاب‌های قرآنی، شناخت خطاب‌های شخصی و قانونی و مواردی از دانش اصــولی که نوآوریهای حضرت امام در آنها نمود روشن دارد، به قلم آمده است.
3 ـ نوآوریهای استاد شهید حاج آقا مصطفی خمینی«ره». مواردی از رویکردهای نوین وی در دانش اصول از جمله: دیدگاه انتقادی نسبت به گستره‌ی بی حساب مباحث اصولی و لزوم پاک سازی آن از زواید، دیدگاه‌های روش شناختی و اصلاحی، رویکردهای نوین در مسائل اصولی، نوآوری و بهره‌مندی از اصل سهولت و آسان گیری در استنباط درست احکام دین و اشاره به مواردی از آن رویکرد قرآنی در دانش اصول، معنای واژه امر، حجّـت بودن خبر واحد و مخاطبان قرآن را می‌توان یاد نمود.
4 ـ از جمله مباحث این مجموعه «جایگاه شهرت در اندیشه محقق اردبیلی(ره)» است. در این قسمت، اقسام شهرت اعم از شهرت روایی، شهرت عملی، شهرت فتوایی، سپس تحت عنوان «گزیده سخن»، عدم دسترسی به موضع ثابت و استوار محقق اردبیلی درباره‌ی شهرت، اشاره شده و در جمع بندی مباحث، به این نتیجه توجه شده که دیدگاه محقق اردبیلی در رابطه با شهرت، یکسان و هماهنگ نیست.
5 ـ نوآوریهای نایینی در فقه. در این فراز از کتاب، مؤلف محترم پس از بیانی کوتاه درباره ویژگی‌های عصر علامه نایینی، بدعت، یا نوآوری را تبیین و به بخش بندی و ضابطه سازی وی در فقه اعم از عبادات و معاملات، ولایت فقیه و گستره آن، اثبات و ضرورت شناخت نقش زمان و مکان در استنباط و اجتهاد، نمایاندن توانایی فقه در پاسخ به نیازهای دینی انسان در تمام زمینه‌ها، بهره‌مندی بیشتر از قرآن و نهج البلاغه در استنباط احکام شرعی و همچنین همراه نمودن بینش فقهی با بینش تاریخی و سود جستن از سیره و تاریخ، در بسیاری از استنباط‌های احکام شرعی، سخن به میان آورده است.
6 ـ نوآوریهای شهید صدر(ره) تحت عنوان نگاه فقهی شهید صدر به مسائل اقتصادی از دیگر بخش‌های این اثر است که در آن نخست به سه ویژگی از ویژگی‌های نوشتاری وی اشاره شده؛ نگرش سیستمی ، مکتب اقتصاد و واقعیت نگری، همچنین مباحثی درباره اهمیت بنیادین اجتهاد و اکتشاف، مفاهیم رهگشا و پاره‌ای از مفاهیم از جمله خلافت انسان، عدالت اجتماعی، نقش دولت اسلامی در نظام اقتصادی، احکام پایدار و ناپایدار، قلمرو ترخیص (منطقه الـفراغ)، دامنه ولایت ولی امر مسلمین از جمله نظارت و نرخ‌گذاری و ذکر فهرستی از وظایف دولت اسلامی، به چشم می‌خورد.
7 ـ گردشگری (و صنعت توریسم) در قرآن با نگاه فقهی. در این فراز از کتاب، نویسنده محترم با ظرافتی خاص و با بهره‌وری از آیات کریمه قرآن و بر دو محور «دستورها» و «برنامه‌ها» و ارائه نمونه‌ها و الگوها، بحث گردشگری را آغاز و با تبیین واژگان «سیر» و «سیاحت»، نمونه‌هایی از سیر و سیاحت را می‌نمایاند؛ سیاحت حضرت عیسی مسیح، مهاجرت حضرت ابراهیم، سفرهای فرزندان حضرت یعقوب، گردشگری دو گردشگر ناهمگون حضرت خضر(ع) و حضرت موسی(ع) و ذوالقرنین و سپس با یک سخن پایانی درباره‌ی لزوم رونق بخشی به صنعت توریسم در نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران پایان این بخش از مجموعه را رقم می‌زند.
8 ـ بخش پایانی این مجموعه به «محیط زیست در نگاه فقه و فقیهان اختصاص یافته و هدف آن است که زوایایی از نگـاه مثبت اسلام به محیط زیست به مخاطبان ارائه شود . در این فراز پایانی، نخست، «طبیعت» توصیف شده و این که هیچ تمدنی بدون طبیعت، اســتوار نخواهد ماند و سپس به انتقاد از تمدن غرب در هدم و نابودی بی حد و حساب طبیعت و آثار زیانبار آن پرداخته و تنها راه برون رفت از این فاجعه انسانی را رویکرد به فرهنگ های شرق (اسلام) دانسته شده است.
همچنین نویسنده محترم، نگاه تمدن غرب و تمدن اسلامی به طبیعت را مقایسه می‌نماید؛ تمدن غرب براساس مکتب تمدن (و نابودی طبیعت) و کسب سود بیشتر است، اما تمدن اسلامی، تفاوتی بنیادین و ماهوی با تمدن غرب در نگرش به طبیعت و پیوند انسان با طبیعت دارد. نگاه تمدن اسلامی به طبیعت و محیط زیست بدین شرح است:
الف ـ انسان خلیفه خدا بر زمین است پس چونان پروردگار، باید مهرورزانه زمین را بپروراند و آن را از آفت‌ها و صدمات ریز و درشت مصون بدارد.
ب ـ زمین و طبیعت، ما در انسان محسوب می‌شود، پس باید در عمران و آبادی آن بسی کوشید تا به او ستم نشود و الا چه بسا عاق او خواهد شد.
ج ـ در تمدن اسلامی و آموزه‌های قرآنی، طبیعت در تسخیر انسان و مسخر اوست و بشر حق رام کردن طبیعت را دارد، اما هرگز حق تخریب و آلودن آن به انواع آلاینده‌های غیر مجاز را ندارد.
د ـ همانطور که خداوند حافظ تمام هستی از جمله زمین و محیط زیست است، انسان نیز باید در حفظ و نگهداری، رعایت پاکیزگی و پرهیز در هرگونه آلودن عناصر اربعه؛ آب، هوا، خاک و نور و معبرهای عمومی و حتی تولید صداها و صوت‌های هنجارشکن و غیر متعارف، به شدت بپرهیزد و از نعمت‌های الهی در طبیعت و محیط زیست، به نیکی و معقول بهره‌مند گردد. اینها به تمامی مؤید به آیات کریمه، روایات و فتاوای فقهای عالی مقام است. با این مقایسه مختصر بین تمدن غرب و تمدن اسلام نسبت به طبیعت و محیط زیست، تو خود بخوان حدیث مفصل از این مجمل.
این دفتر پس از بررسی و ملاحظاتی چند، آن را به زیور طبع آراسته و تقدیم علاقه‌مندان به معارف اسلامی به ویژه فقه و اصول می‌نماید. امید آن که مورد قبول حضرت حق قرار گیرد .
